Bài học đầu tiên trong lớp viết của tôi là về sự chân thật, hay đơn giản hơn, luôn chọn nói thật.
Nghe có vẻ hiển nhiên? Nhưng tôi cảm giác không nhiều người hiểu nói dối nguy hiểm đến mức nào.
Mối nguy đầu tiên, nói dối là thứ lớn hơn cái tôi. Người ta thường nghĩ họ "giỏi nói dối", đâu biết thực ra sự giả dối đã ngày càng giỏi thuyết phục họ. Bạn cho rằng những điều sau đây nói dối sẽ có lợi hay gây hại, hay "tùy trường hợp":
- Nói dối về tình trạng sức khỏe
- Nói dối về tình trạng tài chính
- Nói dối về cảm xúc của bản thân
- Nói dối về những việc mình đã làm sai
- Nói dối về những gì mình đang lo lắng
- Nói dối về những gì mình muốn
...
Có nhiều người chỉ vì nói dối thứ không nên dối, thành ra lại khó sống được trong xã hội. Họ chịu nhiều rủi ro hơn khi nghĩ rằng, vì lý do cao cả hoặc hèn mọn nào đó, dối trá về sức khỏe và tình trạng tài chính có thể gia tăng được khả năng sống sót cho họ. Thật vậy hả? Trừ khi hoàn cảnh khiến bạn cô đơn tới cùng cực và ngặt nghèo đến kỳ quặc (khá chắc không nằm trong nhóm đối tượng đang đọc bài viết này), hoặc bạn có ý định lừa đảo a.k.a nuôi những lời dối trá của mình cả đời, hoặc bạn đang đánh bạc và cần phải tự lừa bản thân trước khi đặt vận mệnh của mình vào ván cược may rủi, chẳng có bất kỳ logic nào chỉ ra việc che giấu tiềm lực thực sự của bản thân khỏi mọi người là điều có lợi. Đứa trẻ ngày nào đứt tay không dám nói bố mẹ, bởi bất kỳ lý do gì, lớn lên sẽ để bản thân chảy máu một cách kín đáo và cảm thấy đó là điều đúng đắn.
Nói dối về cảm xúc có thể dẫn tới giảm khả năng hiểu hệ thống phản ứng cảm xúc một cách logic, rồi dần bị cảm xúc kiểm soát nhiều hơn mỗi khi kích động. Người nói dối trông an toàn trong điều kiện bình thường, nhưng các tình huống ngặt nghèo và áp lực sẽ cho thấy họ thiếu khả năng kiểm soát ngôn từ và suy nghĩ tới mức nào. Sự dối trá đã khiến họ trở thành những người non nớt trong việc đối mặt với thứ sẽ theo họ cả đời: cảm xúc con người.
Người hay nói dối về các mong muốn của bản thân cũng dễ hoài nghi về mọi mong muốn khác của chính họ, thành ra tốn nhiều thời gian hơn hay thậm chí không thể tìm ra đâu là mong muốn thực sự của mình.
Người ta tưởng họ giỏi cách nói dối, cho đến khi bắt đầu thấy hơi nguy nguy vì không còn biết nói thật.
Thế nên, bắt đầu học lại cách nói thật thông qua việc viết khá hiệu quả, bởi nó tạo cho người ta thói quen làm theo cách đúng trong những việc nhỏ nhặt để dần lấy lại cảm giác của việc làm người.
Mối nguy thứ hai, sẽ thật khó để biết ta là chủ thể của lời nói dối, hay lời nói dối đang tạo dựng cho ta cách hiểu giả tạo về tất cả mọi thứ, bao gồm cả danh tính của chính ta. Nếu sự dối trá có thể lừa được người khác về bản chất thật sự của thứ gì đó, che mắt họ khỏi sự thật, vậy những người nói dối nên tự ghê sợ bản thân bởi có thể danh tính thực sự hay con người thực sự của họ bấy lâu nay đã bị giấu khỏi tầm suy tư của họ, hay thực ra, chưa bao giờ được hình thành.
Cuối cùng, nếu sống với sự dối trá quá lâu, người ta sẽ gặp nhiều kẻ dối trá khác, nhận ra sức mạnh và sự nguy hiểm của dối trá, rồi cảm thấy ghê sợ sự dối trá, ghê sợ những kẻ dối trá... từ đó đi theo con đường của logic rồi tự cảm thấy ghê sợ chính bản thân mình. Sáu mươi năm cuộc đời dài hơn người ta nghĩ, để phải sống trong sự dối trá của tất cả mọi người về tất cả mọi chuyện. Ngay cả những kẻ nói dối đại tài cũng phải kinh sợ những kẻ nói dối đại tài khác. Ít nhất những người nói thật còn có đồng minh, trong cuộc chiến chống lại sự dối trá; sự dối trá chỉ có mình nó chống chọi những sự dối trá khác, cùng lúc chạy trốn khỏi sự truy đuổi của liên minh sự thật.
Vì lẽ đó, học cách nói thật là một trong những bài học khởi đầu của việc làm người.
Bạn nghĩ những người đang muốn đưa rất nhiều tiền cho người khác, mong cầu nhất điều gì. Bạn nghĩ những người đang sẵn sàng trao trọn đời mình cho người khác, tìm kiếm điều gì. Bạn nghĩ những người sẵn sàng hy sinh, đang theo đuổi kiểu lý tưởng gì. Bạn nghĩ khi người ta muốn trao đi sự tin tưởng, họ kỳ vọng nhất điều gì?
Sự thật.
Cộng đồng của những người thành thật đông đúc hơn hình dung của những kẻ thích nói dối rất nhiều. Nền kinh tế này vận hành được với rất nhiều lừa đảo, bởi những con người nghiêm túc và thành thật vẫn chiếm đa số, cố thủ bảo vệ các giá trị và nguyên tắc tốt đẹp. Tri thức được truyền lại đầy đủ, rộng rãi, sâu sắc và kế thừa đời đời bởi những con người thành thật chứ không bởi những kẻ bịa chuyện. Xã hội này được dựng xây bởi những người đã thực sự nghĩ gì đó, nói gì đó và làm gì đó, hợp tác cùng nhau trên diện rộng.
Tôi muốn học viên của mình hiểu rằng để tham gia được vào cộng đồng này, chìa khóa chính là sự thành thật.